به صورت خلاصه اکتشاف به فرآیند جست وجوی ذخایر متمرکز مواد معدنی در لایه های زیرین زمین به منظور استخراج اقتصادی آن گفته می­شود. عملیات پی جویی و اکتشاف شالوده فعالیت‌های معدنی بعدی را می­سازد. هرچقدر عملیات اکتشاف دقیق تر صورت گیرد هزینه‌های سایر بخش‌ها به خصوص استخراج به صورت چشمگیر کاهش خواهد یافت.  به طور کلی اکتشاف مواد معدنی شدیداً وابسته به اهداف اقتصادی ما، سرمایه و بودجه موجود، تیم‌های فنی و اجرایی و منطقه مورد نظر خواهد بود

بدیهی است گذر از مرحله اکتشاف و ورود به مرحله استخراج وابسته به نتایج و گزارشات واقعی و مطمئن از معدن خواهد بود. از این رو کوچکترین اشتباه در مرحله اکتشاف می­تواند ضرر مالی و زمانی بسیاری برای سرمایه گزاران و کلیه افراد درگیر در پروژه داشته باشد. از این رو پیشنهاد می­گردد عملیات اکتشاف توسط افراد و شرکت های دارای صلاحیت و دلسوز صورت گیرد یا حداقل با نظارت و مشاوره مستقیم آنها انجام شود.
برترین شرکت‌های اکتشافی را در بالا مشاهده کنید.

مهم ترین مراحل اکتشاف مواد معدنی شامل مراحل زیر خواهد بود:

مشخص کردن نواحی دارای پتانسیل: یکی از اولین گام‌های عملیات اکتشاف شناسایی نواحی امید بخش با پتانسیل بالا می­باشد به طور کلی با استفاده و تحلیل تصاویر ماهواره ای ، بررسی نقشه‌های زمین شناسی، بررسی و شناسایی نواحی دارای کانی زایی، حوالی معادن و ذخایر بزرگ معدنی می­تواند به ما در شناسایی نواحی دارای پتانسیل کمک کند.

ثبت محدوده و اخذ پروانه اکتشاف: در این مرحله باید نسبت به اخذ مجوزهای ضروری و در نهایت پروانه اکتشاف اقدام نمود تا بدون هیچ گونه مشکلی تیم های اکتشافی بتوانند در آن محدوده مستقر شده و عملیات پی جویی و اکتشاف را آغاز نمایند.

پی جویی : در این مرحله تیم اکتشافی با بررسی کلیه شواهد کانی زایی در محدوده ، رخنمون مواد معدنی، بررسی سازندهای زمین شناسی، آنالیز چند نمونه سطحی و سایر موارد تا حدودی از وجود ماده معدنی در محدوده مورد مطالعه مطمئن می­شوند.

اکتشاف اولیه: در این مرحله مطالعات ژئوفیزیک و ژئوشیمی به صورت دقیق انجام شده تا علاوه بر مشخص شدن بی هنجاری‌ها و نواحی دارای بالاترین پتانسیل محل دقیق حفر ترانشه ها، چاهک‌ها و عملیات کرگیری مشخص شود.

اکتشاف تفصیلی: در این مرحله عملیات حفاری یا حفر ترانشه و چاهک در نقاطی که از مرحله قبل مشخص شده است انجام شده و مواد خروجی از حفریات به صورت دقیق نمونه گیری شده و به آزمایشگاه‌های معتبر معدنی ارسال می­گردد.

تخمین ذخیره و مدلسازی: چنانچه نتایج حفاری‌های مرحله قبل رضایت بخش باشد عملیات حفاری بیشتری انجام شده و ذخیره ماده معدنی به صورت سه بعدی مشخص و میزان دقیق آن تخمین زده خواهد شد.

بررسی اقتصادی: در این مرحله فعالیت های اکتشافی تکمیلی و فعالیت هایی مانند ارزیابی های زیست محیطی، ارزیابی ریسک، مدل سازی منابع، طراحی و  تبیین استراتژی برای مراحل بعدی، ارزیابی اولیه اقتصاد (PEA) و مطالعه امکان سنجی و تدوین طرح بهره برداری جهت کاهش ریسک سرمایه گذاری و اخذ پروانه بهره برداری انجام خواهد شد.

تصمیم گیری نهایی: در نهایت با بررسی تمامی عوامل و نتایج عملیات اکتشاف، تصمیم گیری نهایی در خصوص تولید، توسط سرمایه گذاران پروژه گرفته خواهد شد و طرح بهره برداری و استخراج به تیم تولید و استخراج تحویل داده خواهد شد.